Эр акын - Алла сыйларан ез рухани эл ем тщ шырак,шысы. Жeтпicт^ц сацалымен ойнайтын жетес1здер кебей!п барады... Же^скен екенб1з! Айгайшыл ак,ик,аттан repi ел!мш{ eTipÎK элдек,айда нанымдырац ecтiлeд^. Жацсы Kepmi тргеннен терге озады, Жаман Kepmi ¡ргецнен кер казады. Он тогызыншы гасырдагы Америка Джаз ауруына шалдыгып шаршап eдi...Eндí 6Í3 Ток пен Шоуга белшем1зден баттьщ. Онсыз да у-шуымыз бен дан,газа дабырамыз аз ед1?! Цайталаудан жальщпайды eKeH6i3!.. Адамдар 6ip -6ipiH жете тaнып-бiлyгe мулдем кульщсыз, эйтпегенде, дос, бауыр, сыйлас, ец курыганда, Т1леулес болар eдi гой?.. Кене сезд! тутаттым Керб1лтемд1 кеп урлеп... Жын жайлаган журекте Жаксыльщка орын жок- Ол1п-ешкен улыста OMip аз да ел1м кеп. Он[п-ескен улыста Ол!м аз да eMip кеп. Азып-тозган ауылда Коражайдан корым кеп. Мэймецкенщ сез!нде
Магына аз, порым кеп. Алацсыздын, адамы Уйцы согар корылдап. Оцалмастыц журтында Ождан аз да обыр кеп. Тозган елд1ц белпс} - Тобашыл аз, тобыр кеп. Кез сорасы кел болды Соньщбэр^нсорымдеп... ОШО: «Сен1м мен Наным ек! баска нэрсе. С е т м T ya6iT T Í ез1н,н)н, 1шщде. Ал Наным саган сырттан келедь Саган келгенге дей!н ол да сен сиякты бipeyдiн CeHiMÍ болган. Наным 1шке енд1 дегенше ез С етм щ е Kayin тенед1. Нанымга толайымен бой алдыру деген сез - С етм ге селкеу туст1 деген сез. Олай болмас упнн ез болмысынды терец каз, ез Heri3¡ne немкетт1 карама. 6з1ЦД1 тану мен табудыц аркасында ез CeHÎMi^i сактап калудын, бipдeнб^p амалы осы». «Жауыздык - аягы аспаннан келген махаббат». «Махаббаттан б т к ешнэрсе жок, TÎnTi, Д1н де!». «eзiндi ез1цнен алып кашудан артык ерл!к, ез1цмен e3¡H, болудан артык ерк1нд1к жок!». «Ажалдьщ ерю eзiндe. Келген1мен коймай, ceHi гайыпка алып кетер[ хак- Солай екен, оган карсы 63ÍH жур - не жецерсщ, не жещлерс!ц...». «Есщ1зде болсын, адам атаулынын, 6íp баламасы - Ерюнд1к».
«Шыгыс журты буг1нде м ахаббаттан журдай, тек оныц емеур!н{ - медитация болмаса...». «Оздеп урейд1ц (коркыныш) токсан пайызы - елее, калган он пайызы гана шындьщ». «Адамдар шынайы музыканын, тылсым галаматынан, кyдípeттi поэзияньщ гажайып куаткуцннен кэд4мпдейак каймыгады, коркады. Б1рб1р1мен ымдасыпжымдасып кетуден де кашкактайды. Олардьщ махаббат, сутспенынлж хакындары хикаялары да «ур да каштыц» ар жак, бер жагы». «Ерл1зайыпты екеу сотка жупнштк - Мен мына доцызбен будан эр1 тура алмаймын! - депт1 эйeлi эр1 шагынып, эр1 шабынып. - Мына к,айралран пышактай катын эбден канымды ¡ш{п, сшемд1 катырды, куткарьщыз! - депт1 куйеу1 азар да безер кейтпен. Сот: - Балашараларьщыз нешеу? Эйел1: - Ушеу. Сот: - Б)рер жыл ажыраспай тура турсаныздар к,айтед1, бэлк1м, дуниеге б1р сэби кел!п...ажыраскан кунде де екеуекеуден б е л т алып дегендей... Куйеу1: - Атай кермещз! Бул ма, бул епз табудан тайынбайды! Онда кайтпекп1н? Эйел1: - Фу, сез!н карай гор! Сендей мэнжубаска сенсем, маган анаууш бала да буйырмаган болар ед!!..». «...Кун батыска иек артты... Оган (Винсент Ван Гог) кереп де осы ед1 - кас кагым сэтт1каламына тYcipiп улгерд1. Улгерд1 де ец соцгы хатында былай деп жазды: «Менщ жумысым осымен б ^ . Бул ем1рд! тугел!мен актардым да аткардым. Енд! мен бармын!..».
«Жас Ж1пт эл уст!нде жатыр. Д эм т^^^ '^ таусылганына кумэн1 калмаган жацындары жерлеу K,aMt\"^ ьщгайлана берген1 сол ед1, жаткан адамга жан 6ÍTTÍ. - Ана жакка барып цайттыц гой, не к е^ ^ ' бщцщ, айтшы? - дест1 айналасындагылар оны каумалай т'С^, * Сен е л т калдыц емес пе? - О л т калдыц? Жок, елгем жок, TipiM^ O^TKeHi, мен 09piH ce3in жаттым: ¡шеккарнымнын, шурылдаг;\"^^ колаягымньщ суыганын да... - Сонда калай, бул eneyi болмаса ^ÍH,HÍH Tipi екенщд1 сез1нбейт{н бе ед!н? Жумакка KÍpceM, - Пэл1, сендер де айтасьщдарау, егер болсам, аякколым к,арным ашатын ба ед1, Тозак, отына жаурайтын ба ед1?!». «БелгЫс1 - ceHÍH ацылойьщ, caHace3ÍMÍ^- Белпс131 - Жараткан ие. Ес!цде болсын, Белпс)з ешуакытт^ Белпл1н!ц аясына сыймайды». «Ана к,урсагында тогыз ай ж а ^ н бала, езш щ куйттайлыгына к,арамастан,ток,сандагы .¡дамньщжурш еткен жолынан даузак, гумыр кешед). Тогыз а й ^ ^ ^ ¡н д е Ол ж о ц т а н барга айналады. Тогыз айдыц ¡Ш1нде О; есудщ сан цилы сапарын басынан кеипредь Тогыз а ^ ^ ^ ^ш*нде Ол неше катпар, кабат Kayin пен катердщ асты^^^^^ етед!...Тогыз айдьщ ¡Ш1нде Ол жан мен т э т н жет4л^*РУ аркылы жарык, дуние eciriH ашуга талпынады. Сол б а л а ^ ^ сондагы керген1 мен к е р м е ге н т 6 Í3 б!лмейм!з, Алла бш е,Р\"^' «Уйыктар алдында кез!цд! жум да езщеУН1Л- Оз1не ене бшген адам ез1н коре де алады. Оз1цщ кору алды.^^^ коркыныш экелу1 мумюн. Ce6e6i айкын. Ол - туцгиык- 0 .^ \" Tynci3 шьщырау. Туцгиыкда ену оцай да, шьщыраудан шы^ к,иын. Окасы жок, 6ipep аптадан сон, буган да уйренесщ. уйРенгенщнщ белпс! -
урейден арылып, кеудецд! куаныш керней бастайды. Ол - ез1цщ ез!ц танудыц алгашцы нышаны. Бул сенщ алгашцы жец1с1ц. Жeмiciн керетш кез де алые емес...». «EÍ3 алгашцыдагы лашьщ, куркеден бастап бупнге дей}н цаншама эсем уй, э й д т баспаналар салып жатырмыз... Eípan, сенесЬ бе, соньщ 6epi де ана курсагындай жанга жайлы емес!». «EÍ3 кеп сезд{ц байыбына бара бермейлпз. Мэселен, «бала туды» немесе «дуние жарыгын керд!» дeймiз. Шын мэншде солай ма? К,утты уяцыздан ( ^ i 6ipey эйшэй жок далага куып шьщеа, кайтер ед!щз? Басцаны кайдам, бала уш1н курсактан босану да соньщ Kepi. Эр1берщен соц ол ел!ммен тен,. Туганынан бастап елген1недей1нп аралык-.-кандайкиындаазаптыем{рдесещзш)?.. Эyeлi ана курсагынан аласталады, ен сон,ынан... жалган да жарьщ дуниеден!.. К,удай баска салмасын!» «Жалганшы адамньщ жады адал адамга Караганда элдекайда жeтiлгeн. eTipiKniire болмаса, оган оныц кажет! де шамалы». «Акикат - некеаз. Онын, панасы да, балашагасы да жок- Уйленд! дегенше ол акикат болудан калады. Жалгандьщка непзделген жарьщ дуниеде панасыздар мен же^мдердщ азаю орнына кебею! осыдан». «Цорьщпайтын адамнан корык, ол сен!ц кемцнлМп емес, бэлюм, артьщшылыгын, шыгар...». «ЕК1Н1Ц 6ipÍH танда: не Аллага сен, не алданышты Mice тут. EipaK, тацдау ертм де екен деп еещнен танып, тус1цнен жацылып журме».
« К у д ай д ан пенде н е т сурауы керек? BapiH бе? К,анагат кайда? Оныц 6epreH¡, сен]ц KepreHiH аз ба?! Алганын алгыстай бшген адам 6epreHÍH де еселей алады. Алланыц рахымы мен пенден1ц paxMeTÍHeH артык жарасым кемдекем». Кдйыршы «К,айыршыньщ да ез мемлекетл бар. Мемлекепн!ц шекарасы бар. Ол мемлекетте кмец байлар турады. Тек К,айыршы гана кедей. Bip мемлекетке 6íp кайыршы жeтeдi, ектин кайыршыньщ болмагы кажетс13. Bip мемлекетте 6ipaK патшанын, болатыны сиякты. Патшаны кайдам, К,айыршы канагатшыл. OñTKeHÍ айналасындагы адамдардьщ 6api бай. Жайылган а л а ц а н г а 6ipi болмаса 6ipi тиынтебен тастап кетед1. Ал патшаныц патшалыгындагы адамдар алакула. Bipi сарац, 6ipi hapaM, 6ipi жомарт, 6ipi нэмэрт дегендей... Кдйыршы ез «мемлекет!н» келденец кек аттыдан к,ызгыштай коргайды. Жалгыз 63Í. Ал патша алдымен ез!н коргайды, дурысы коргатады. К,айыршы хальщка казынам деп карайды, ал патша карашым деп карайды...». Ж^бeктi туте алмаган жун етед{, Эйелд1 куге алмаган куц етед1. Алласы жадында журген адам жалгыз емес, жапагер де емес! Елдж пен eceндiкт^н аркасы емес пе - Еуропа ел! бупнде шекарасыз, шек1сус)з эпэдeмi eMip cypin жатыр. Ал 6Í3 ше? Егемещцк алган KyHHÍH, epTeciHe етекжен,1м!зд! казымыр катынша кымтанып, шекараны таспен б е к т п алдьщ. Оркениет!М[зд!ц езгеге керсеткен 6ip «енегес!» осы.
Чеховтьщ «Улкен Володя мен юип Володя» эцпмес!нде Софья Львовна Т этр ге былайынша тэн беред1: «Алла барда ел1мнщ ерте ме кеш б1р келер) хак. Олай болса к е у д е ц д е п шыбын жаньщньщ да ж айкуйт ойлау керек шыгар. Сонда калай, монастырьга барудан озге жол жок па? Ал оган бару д е г е т т з ем{рден ерте баз кешу емес пе?..». Ер1кс!з ойга каласын,. Алла барда ем!р бар, eмip барда ел!м бар. Адамга бер!лген енш1 - екеу1н{ц арасы. Аз ба, коп пе? Муны казак «камшыныц сабындай» немесе «бес кунд:к жалган» дейд1. Буран «eлшeмдi ем!рд!» косьщыз. Сонда б1зд!н, «жарьщ дуние», «Т1ршинк» деп ыргапжыргап журген!М1з ею мемлекетт!ц арасындагы «Бейтарап жердейак» екен гой?.. Осыны бше тура ем1р баки елмейтшдей болатынымыз нел^ктен? О дуние мен бу дуниенщ арасы алты айшыльщ жол болса бip сэр!ау!.. Арып- ашатын, азыптозатын, каталап шелдейт1н... Демек, 613 Жаннын, емес, Тэнн1ц камын рана ойлайтын бейшара бейбак болып шыкканымыз гой? Ал Софья кыз Тэнд1 ауызына алмайды, бупн болмаса ертец езш Алла ауылына алып ушатын газиз Жанньщ жайкуй1не алацдайды. Онсыз да кас кагымдай жэне б!рак рет бepiлeтiн жарьщ дуниес!н каскабагынан баска жагын тумшалаган монастырьга калай кисын кыз бала?! Аз болсын, кеп болсын, бiздiц «саналы гумыр» деп жypгeнiмiз осы шыгар, бэлюм... Цицерон: «6з!це дейшп дуниеден бейхабар болсац, ем1р бойы нэресте калпыцда отесан,». Ала да анасынан туылады, К,ула да енес!нен суынады. Тума да туныгынан лайланып, Кунэ да Жумасында жуылады. Жорга да ж ур!стен жанылады, К,арга да кагын тастап кагынады.
Ханньщда к,апер1нде Хакталабы, Батыр да бэйбшеге багынады... Саясаткер - кейде ез келецкес!н кубыжык, керет1н, кейде тулю кейп1не енет1н, кейде дуние кекпарын такымына баскысы кeлeтiн, кейде ауырмай жатып eлeтiн «эмбебап» субъект. Эркениеттщ акыры идеяшыл, жацашыл, жасампаз шыгармашыл топты туншьщтырумен тынатыны бесенеден белпл!. EÍ3 еркениет кеш1не кез салмай жатып осыны бастан Keimpin жатырмыз. Эр сезд1ц касацы, катацы, жумсагы... демекш{, ез1не лайьщты эуенсазы болады. Эцпме кай журектен шыгып, кай ауыздан айтылганында. Баукецде мынадай терт жол елец бар: Эппртде жетп4с жаска акын жеткен, Кеп жылдары айдау мен камауда еткен. «...8лмейм1н, MeHÍKi де елмейд!!» деп Сал айдап, Енисейде сура кеткен... Магжан трагедиясыныц дэл диагнозы емес пе екен бул? Ендеше, акын ел1м!н эр сакка жупрт1п жургетм!зге жол болсын? Баукецн1ц ауызынан шыккан сезге калай иланбассын,?! Yнc^здiк - ен, ecKi эд1с. Онсыз да ¡шкуса адамды ундемей елт1руге болады. Жацгырык - унс1зд!кт1н, жанама, жадагай баламасы гана. 9 cipece, жапандагы жацгырьщ! Абайдын,: «Жартаска бардым, Кунде айгай салдым - Одан да шьщты жацгырык...» деген! осыдан. Жацгырыкта тшс13тылсым урей бар, ал ун аздж - дуние ДYлeйiнiн алды немесе алгышарты.
...Айтсац да, жазсан, да «эу» деп ун кдтпайтын б1зд{ц Бил!к те 6ip, кара жартас та 6ip. «Ец ecKi эд!ст!» кай кезде жен xepin, кай кезде м ецгерт алган булар? К,ойдай к,оцыр, момын казак, молайып барады. Жылцы мтезд! жiriттepíм^з, eлiк кецтд! epкeлep^мiз кайда? Эйeлдiн, Т1Л1 жуйр!пн емес, T iric i жатыгын жаксы керем. Кузырлы орындарда отыргандардьщ ден! ездер1н куд{рет санайды. Атасынын, басы! К,уд1рет neci 6ipey гана! Ол - К,удай. Уйдеп катын да, туздеп эюм де осыны сез1нсе, кэн{?.. Эйeлдi сую керек, 6ipaK эулеюлену артьщ. Эуреге тусесщ, акымакка айналасыц. Эйелд!н сулуынан cyйкiмд¡ci жаксы. Сулу эйел - менмен, суйюмд! эйел - ерке, кылыкты. Алгашцысы есекке калдырады, Keninricí тесекте кандырады. Журек таза болмаса - кещл каза. Акынды nip санайтын хальщ. Акынды тумшалайтын табыт. Ж!птке жыркылдап кулген емес, жаркылдап журген жарасады! XXX Еркекпен ерегескен эйел де 6ip, ертокымсыз Есек те 6ip.
Айгырдын, азрыны - жабы, Еркектщ азгыны - жабыныц к,ары. Жацсы уд - дэнек, Жаман ул - элек. Керцннщ цайгысы аркылы ез!не упай жигысы келет{н улт улт емес, ултарак,. Асан цайгы: «Тер1скейге барсац куйш!М!н деме, Текеге барсац кенинмш деме, Таразга барсац емылмш деме, Аркага барсац энпнмш деме, Алтайга барсац ацшымын деме, Аргынра жольщсац, акыл айтпа, амандыгыцды айт, Керейге жольщсац, шеж!ре айтпа, ш еш ендтцщ айт! Орекец (орыс) де, арекец (арак,) де б1р1 б1ршен айыррысыз. Екеу!н!ц де тупю атасы - Дию. Б1р1 кумырадан шьщса к,ау!пт{, еюнш{с! ымырадан шьщса цаутт!. Ождан жоцта Опа кем, Намыс жокта Арыс аз. Бэр{нен де кездщ жалтак, кулактыц калкак, тмдщ тантьщ, жанньщ Жантьщ болганынан жаман нэрсе жок! Кец теккен жер кектеан келед!, Кексоккан неме екпеш!л келед!.
,,Ис%ИЯ^И-Л, Сабыры сарк,ылган адам с е т м ш жогалтады, сен1М1н жогалтк,ан адам езш жогалтады. Алла тагала адам баласына мелшерл! eMipMeH к,оса елшеус13 цабшет, дарын берген. К,арапайым адамдар ез ем1р1нде соньщ бар болганы бесак, пайызын, ерекше талант иелер1 он- ак; пайызын, ал улы, данышпан, асып туган адамдардыц e 3i epi кетсе он бесак, пайызын пайдалана алады екен. ОШО: «Алланьщ ец улы жаратылысы - адамзатк,а деген махаббатыц мен суй!спеншш1пц 6epiK болса, онда сенде кек те, коре алмаушылык, та болмак, емес! Ал оны тудыратын - саясат пен дш. Саясат тэнд1 кeyлeйдi, Д1н жанды жаулайды. Немесе саясат тэндi к,анайды, ал дíн жанды цинайды. Былайша айтк,анда, бул eKeyi адамзат кдуымыныц к,ас жауы. EKeyi де булд1рпш кушке ие». К,осымша: Саясат билеген к,огамда Д{н, к,аласынк,аламасын, оныц кейде жетепне, кейде к,олшок,парына айналады. Буган дэлелдэйек iздeп бас цатырудыц к,ажет1 жоц, еткенкеткен тарихк,а уцшсещз жет!п жатыр. Медитация - сыртк,ы элемнен арылып, 6ipTe6ipTe ез элемще (¡Ш1це) ену. Урейден, к,орк,ыныштан арылу арк,ылы ceHiM мен махаббатк,а ие боласыц. К,орк,ынышен 6ipre санацнан ацылыц да алыстай бастайды. Урейд{ц ¡3i де к,алмай, ак,ыл сенен мулде кол узген сэтте бурынсоцды болмаган, кермеген жаца элемге енес1ц. Тэннщ к,ыспагынан epкiндíккe шык,к,ан жан шекс13 кeцicтiкпeн - Алла элем!мен цауышады. Алланы толайым сую дал осы сэттен басталады. Сен1ц суй4спенш!л:пц - езщ imiHe тр ген KenicTiK. Ал Кещ спк дeгeнiмiз - Алла. Адам бойындагы суй4спенш1Л1к - Аллага апаратын жол. Сен!ц мак,сатыц да, махаббатын, да - Алла. Демек, Медитация - Алламен к,ауышу.
Жайшыльщта адамга ак,ылдыц керег! шамалы. ^ ¡пж еу, ойнапкулу ацылдьщ шаруасына жатпайды. К,ау1п пен катер немесе к,орк,ыныш пен урей рана Ак,ыл мен Ест! алга шыгарады. Алга ш ы к д а н акыльщыз жемежемде шешуш! кушке айналады. Ал куш, озбырльщ, опасыздык, саткындык, айлакерлш - саясаттьщ эл{мсак,тан бepгi бес царуы. Адольф Гитлер «Мен1ц курес1м» ютабында: «Егер бил)кт1 ез калауьщша устаймын десен, елд! унем{ цорцыныш пен урей аясынан шыгармауьщ керек» деген. Бíp кызыгы, дэл осы ойды ез1Н'н «Тем1р тYЗ^ктepiндe» Эм[р Тем!р де айтцан. Б!рак, ол «урей мен ум!т» деген. Ошо: «Зулымдьщ - басы жердеп, аягы аспандагы махаббат». Мемлекетт1ц цазынасы банктщ байлыгымен емес, халыктьщ айлыгымен елшенсе керек! ЕрЮ НД!К Адамдар усакталып барады. Бойдан да, ойдан да. Муны кер казгандар, м ур дет ашкандар айтардайак айтып жур... Ерюнд{к кана бойга кенш , ойга ер1с. К,оркактар кебейген сайын ергежейл1лерд!ц есеп саны арта туспек. Усактьщ - ойдыц eлшeмi, коркактьщ - бойдьщ елшем!. К,ортыктьщ тyбipi - корку, урейд{н туб{р1 - урку. «Урейдщ кeзi улкен». Мысалы, Yк^нí альщыз. К,оркыныштьщ кулагы улкен. Мысалы, К,оянды альщыз. Ую кезд!, коян кулакты пенделер кебейген сайын когамнан ырьщ, заманнан сурык кашады. К,айран, Ерюнд1кай! Енд!п урпактьщ еныпсше емес, ертепс1не айналмасац етт1?.. Б{здщ Одак (Жазушылар одагы) допсыз алац сиякты. 1ш1- сырты жугыныпактур. Ойын да жок, ой да жок, окырман да жок-.-
Аз ми ашиды, Кеп ми кепсид!. Ei3 K,a3ip «Тек маган рана!» дейт1н тойымсыз, ашкарак когамда eMip cyp in жатырмыз. «Жаксы тамак калганша жаман карын жарылсын» деп ескен, енген казакка, 6ip карасац, бул жат емес. Сонда канагатты кайда коямыз? Канагаты жок, жамагат кундерд{ц кун1нде казак емес, жалмауыз болып шьщпай ма? Оз1 де, K63Í де тоймайтын кайсыб1р кандастарьщды кергенде ертеп мен ацыздагы келтаусарлармен жылап кер1сед! екенс1ц. Шошка, иэ, Fa6enHin Талпактанауы туган бойда бауырынан бел1п алып кетпесен!з, ез торайын ез! жеп коятын кертед!. Кудай сактасын!.. Айтьщызшы, 6¡3 осы ез{м1зд1н, нec^бeмíздí тактук тауыса жеп, жутып, жалмап болып, eндi ур1мбутагымыздын, еншк1не ауыз салып журген жокпыз ба? Айттыайтпады, жалмауызда жакын, жеб1рде жекжат, жулымырда журагат, обырда отан болушы ма ед!?! «KeceHi цолыма алып карай берд1м, 1ш1нде накак кезден жас бар ма деп...». Актык сезд! акын айтпаганда юм айтсын?! Жан - таза, пэкиза Рух. Кокке ушады. Арш элем те. Алла дэргей!не... Тэн - нэж1с. Суйексаяк - Материя. Материя болгандьщтан да жерд!ц eншiciндe. 1рид1, иприд1, куарады, кypиды...Ycтiндe жатса тозанга, астында жатса топыракка айналады. Егер, гайыптан тайып, Жан Tэндi тастап Аршка ушпаса, не уша алмаса кайтер eдi? Тэн мазагына тап болган Жан азабын сонда керер ед1к! Кус канатына 69pÍMÍ3 кызыгамыз, кызганатынымыз да аз емес: калкиды, кальщтайды, ушады, конады... Кызыгатынымыз - киялымызга канат б т р е д !. Кызганатынымыз - бЬден 6nÍKTe. Кез жеткенмен, бой жетпейд1. Бой жетпегенге ой жетет!н[н Mice тутпаймыз. Ой жеткен соц да ушакка мiндiк, зымыранды зым-
зияга ушырдьщ. Бэр!б1р тем1р - канат, ем!р - медет бола алмады. Мазарымыз жерде болганмен, назарымыз кекте. Жалбарын аз, телм1ру кеп. Канат керек б}зге, канат!!! Ал канагат... «Кос цанат куска берген маган б1тсе...», «Ушарга канатым жок, негылайын...» Арман мен зарлы эн кабаттаскан жерде канагатка не жорьщ?.. Сол С13 армандаган Акку немесе €¡3 киялдаган Кызгыш кус зэуще Алладан: «Маган сейлерге Т1л бер!» деп сурады ма екен? Жок! Э й т к е т ол адам емес. Адам сураншак, Кус жубаншак- Бар айырма осы. Алда-жалда орыс тш!не буйрепм бургандай болса, ол да Сергей Есениннщ аркасы. Б1рак... сол Сергей1н, шынтуайтына келгенде, eзi сер{, ез1 сал Сер1к Есенулы болып журмегей?.. Элен сездщ астар-сырына эуесек акын ез ем!рбаяндык дерепнде «осень», «ясень», «сень» сездер те иек артады. Юм б ш ст... Дегенмен, багзы бабаларымыздьщ урьщ-шырыгы кайда тамып, кайда калмаган...» деген ой да кайсыб!рде капталдауын коймайды... Алмай коймас ацдыган, Элмей коймас калгыган. Тобетте тойым жок, Тэбетте тыйым жок- Бупн казак ец кем!нде ек] ойда, Андамайды арды онша. Жep^мíздiн к ец дтн ен не пайда, Пешенем13 тар болса?! Уйкысынан ес1неп оянды Кун Ашылмасы аспанньщ аян бупн. Жуткан ауа, 1шкен су жугым болмай, Журепмнен тагы да жай алды муц.
Мэжнун шелде болганда, Лэйл! бак,та, 6 Tin жатыр елеус!з ай, кун, апта.... 6 т 1п ж аты р C63ÍMÍ3 кай ж урекке? Же^п жатыр ce3ÍMÍ3 кай кулакка? Эл! уйкыга 8Mip жау, ИлЬам cepiK Иманга. Шешмед! He6ip дау Бил1к жокта, би барда! К,ызганыш деген кызыл иттщ кыбын таба алмай-ак койдым. Адым бассам алдымнан шыгады. 3 cipece, соцгы кезде. Эуел1 абалайтын, кeй^н куйрыгын ею бутыньщ арасына жымкырган куйде жымын б!лд!рмей арт жактан ауыз салатын болды. К,ызьщ болганда, солардын, 6ipí аула тумсыгын сыртка шыгарып ырылдай бастаган соц аузына калтамдагы курттын, 6ípiH тыга койдым. YHÍ ешт[. ...К,айтарда да тура сол какпаны жанай етт1м. Жарым- жартылай жабьщ екен, кайырылганымша болмады, кауып алды. Элп неме. Дэметкен итке дауа бар ма? Дэмет^рген 63ÍM... Еркект]ц 6ipi есер, 6ípí масыл, Ускынын 6ip кергеннен угынасьщ. Кермесец «бака басын» бакыр гурлы, Yp да жьщ MÍHe3¡He урынасьщ. Эйелдщ сымбатынан сыры басым, Уына, буына да куныгасьщ. Алмаскан Ай мен Кундей аспандагы, Журген! тепп-шашып шугыласын! Жан жакуты - Пер{ште елец, Алданбайтын кур Елеске.
Кетер е д т ПерИшке мен, Кетюм келмей жур емес пе... Ацынга ауыз салганы - Акылсыз ц а у ы м цалганы. Абайга ауыз салганы - Абайсыз жалрыз к,алганы. Тус{цд! берме, ¡ннщц бер, eщ ндi берме, енерщд1 бер! Онсыз да дертт1 журект! к,азанга салып к,айнатып, кесюр кезджпен керт!п жеуд1 унататын ур да жьщтар кебей{п барады. К,атын сияк,ты журекке жерж болса бíp сэр^ау, еркек к,ой олар, еркек к,ой?.. Алланы жок;к.а тел)п, ез!н барга жегу!н былай к,ойганда, к,ара басын жалшытпай турып езген1ц ата-бабасын мансук,тауга машык,танган, ecтiп жур1п ез б е т т е ез{ тук1рген жулымыр журттан не цайыр, не ум!т? Б!рде АйдаИардыц аузына у ц 1л!п, б!рде Аюдын, к,ойнына тыгылып елмест1н, кун1н керген, цайран, Кекбер{н1ц кентацы тук,ымы-ай... Анамнан айырылып б!р жет{м атанып ед{м, ауылдан айырылып мьщ жет1м атандым: Мендей муцлык, бар ма екен Мынау жарык, жалранда? Мендей гар!п бар ма екен Алды да арты арманда?!
Б!зд!ц Сенат ойдан-к,ырдан к,ашцан-пыск,андар мен аттан аударылып тускендерд1н, жайлы да майлы мекен1, Сайлы болса, сайдыц тасындай болар eдi гой? EÍ3, еркектер, жаратылысымыздан KymTi, цайратты, цуатты болганымыз ymiH де эйел заты алдында eзiм^зд^ борыштар ce3¡HeMÍ3. Олардьщ да к,олынан дэл осындай цайырым- к,айтарым келет1н!н 3MÍce ацгара бермейм4з. Басцасын былай цойганда, осынау H93ÍK жынысты жандардьщ 6i3re деген ecci3, K63CÍ3 махаббатын айтсацызшы?! Кдбылдауды цайдам, к,арсы тура алар ма екенб!з? Жок,! Сол жаннан 3313 ce3¡MH¡n к,айсыб!рде eшпeндiл^ккe айналуын ойга алуга да шамамыз кeлмeйдi. Келген KyHHÍH, ез!нде дэрмен1м13 дэргумэн, æiyeTiMi3 элс!з. eзiм^згeтиec^лi нэрсен! 6Í3 «¡штен шьщцан шубаржылан...»деп улгергенше, олардын, б^здi толайымен «MeHmiKTen» алатыны осыдан. Иэ, жасыратын Heci бар, кейде ацылдан айла асып Tycin, к,айраттан repi к,айрац к,аг1лезд{к танытып жатады. «Муны мойындау да epлiк!» деп ез!м1зд1 еэ1М13 жубататынымызды к,айтерс!ц?! Жeцiлгeннiц сез! к,урсын!.. Сулу сезге курылган елец жшке Т1зшен моншак, сияцты кезд! арбайды, 6ipaK, бул жалан, жылтырак, к,ана. Шынайы поэзияньщ сик,ыры мен сыр-сымбаты ¡ш{нде. Шындьщтьщ тагдыры алмагайып. 3 cipece оны патшалар мен бюнк басындагылар цолбала гып устагысы келедь «Табаны тайганацтан, тацдайы сырганак,тан абай бол!» деуын ед! анам. Жатсам жабысцак, кеп, турсам урыншац кеп, журсем mÍHmeK кеп, K,añcbi6ipÍHe абай болайын?
*** Елец сесш тж тейттею тулга:б1р1 Батыр, 6ipi Акын. Алгашкысы жауерпнлжте, KeMiHricí жайгершш{кте. Су маржаны теренде, Сез маржаны елецде. Эркениет белпсп - 1л1м, EmiM, бнерде! Кекжиектен epire кез жеткен бе? А ц ы р -т а ц ы р пацырга без жеткен бе... KiciHereH айгырдьщ жен! баска, KiciMcireH немеге сез еткен бе? Ацтанбердм «Арудан асцан жар бар ма? Жылцыдан аск,ан мал бар ма?! Биенщ cyri - сары бал, К,ымыздан аск,ан дэм бар ма?!». «К,ыздын, керю кулпыда, Жíгiттiц керю жылцыда». Аманат Сурац: - Ец шешуцн к,иынк,ыстау сэттерде тагдырыцызга бетбурыс жасаган адам болды ма, болса юм? Тосын сурак,. «Ол - менмш!» деп кез алдыма келецдей калган адам керше коймады. «EapiHe ез1м жeттiм!» деп те езеурей алмадым. К,амкор, медет, суйеу, демеу... сездер! 6ipiHeH соц 6ipi TÍ3mín тура калды. Ак сут берген анам кез алдыма келд1, аялы, муцлы, тунжыр жанары жаудырап... Бозарып аткан тац мен кызарып баткан куннщ арасын елшеуге аттанып кеткен
ею агатайым да em iceM ic елее берд}... Ал, эке... эке eMipi маган жумбак, та цымбат. Санамда жоц Kíci TyciM e де юрмейд1. Анамныц айтуынша, момын, 6ipT O F a, сарабдал м1нез!м сол Kicire уцсайтын кер!нед1... Тагы юм бар ед1, кудайау? Устазым... Тарих жэне эдебиет п э тн щ мугал!мдер1... EípaK,, несш жасырайын, api мей1рбан агам, api цатал устазым бола бшген, менен тертбес жас улкен Исмаил ж т eciM e тyceдí. Анам eKeyi алма кезек... Ацындык, элiппeciн колыма устатпаганымен, алгашцы цадамымды «ашкерелеген» де сол Kici. Анда апарды, мунда жетектед}. Ак,ыр соцында мен уш1н ацындыгын курбандьщца шалды! Балауса балац, майысцак, буыныма ауыр Аманат артты: «Будан былай мен уш1н де, езщ уш1н де елец жазасыц!». К,ос аманат элi кунге арцамда: 6ipi - анамныц ац cyri, exiH im ci - агамныц мацеуты. Eipi аяулы, 6ipi ардацты. EKeyí де кдетерлн 6ípi - eMip азыгым, 6ipi - Тем1рк,азырым. Кудайга мыц марте шуюр, аз аялдап, кеп журуге эзелден машыцпын. Эр маусым -м езепм , эр мушел - бекепм. Басымды тауга да, тасца да соцсам, TanipiMe тан берген тардырым шыгар... К,уласам да, турсам да, жыласам да, кулсем де - жарьщ дуниеде бар екенд!пм аян! Аузыма сез, тацдайыма саз, астыма так,, мацдайыма бац цонса - 6api 6ip Алланыц шарапатшафхаты. Eндí жауабыма келей{н: cipa, MeHi ец шешуын, циынцыстау саттер{мде жебеген де демеген, ескерген де елеген Кущрет и е ст щ e3Íболар!.. Тагдырыма тауба, шуюр, канагат... Со^м
---------------------- 317
МАЗМУНЫ ОЙТУМАР 3 Т ш .....................................................................................................9 Нала................................................................................................ 26 К,азак,ы пошым..............................................................................34 Эркениет e3iM m ^ ir i..................................................................54 Эпитафия....................................................................................... 50 Жалгыздык,.................................................................................... 53 Т а г д ы р ............................................................................................ 53 Жалган пафос................................................................................59 Данагей мен Дэмегей..................................................................64 Н А З Ы М ....................................................................................... 67 Туажат..................................................................................... .......82 Э се р ................................................................................................ 87 Куырмаш....................................................................................... 89 А ф с а н а ............................................................................................ 93 Н А З Ы М ....................................................................................... 94 Э н еге.............................................................................................105 Аязби, элщд1 бш,......................................................................... 106 Кумырсца, жольщды б ш !.......................................................... 106 Ауру к,алса да................................................................................ 107 Абай пайгамбар е м е с.................................................................109 НАЗЫМ..........................................................................................128 Иман.............................................................................................. 137 Иман дарагы ................................................................................137 Уят.................................................................................................. 138 Тарыдайтагылым....................................................................... 138 Рух.................................................................................................. 139 Сана сабагы.................................................................................. 139 Сабау.............................................................................................. 139
Жалацаш к,огам.............................................. ............................. 140 Тэртш тэл1М)................................................................................140 9 pi-capi..........................................................................................141 Мьщ жылдыц арм ан...................................................................141 Арамбутац.................................................................................... 141 К,атты мен Жумсак,.....................................................................141 Ак,ик,ат........................................................................................... 142 Ею кесе, 6ip шэйнек....................................................................147 Ушжуздинк................................................................................... 150 Юм бар-ау?................................................................................... 150 Зауал..............................................................................................151 Мшез.............................................................................................. 151 К,ияметцайым..............................................................................152 К,азацы пошым.............................................................................152 KyH3HÍH¡ ец ауыры....................................................................... 153 Ж у м ац ц аж о л................................................................................ 153 Куыршац кудайлар..................................................................... 154 А ф с а н а ...........................................................................................155 Урген ш ар..................................................................................... 156 К,айран,Абай!............................................................................... 156 «Бшем1з...»................................................................................... 157 Дешт1к,ыпшак,тар....................................................................... 157 Ш енеутктер шаЬары..................................................................158 Тем1ртауык,.................................................................................. 159 Ак,т!леу...........................................................................................162 Кулшел1 бала.................................................................................163 Э ю тш пен бнеге........................................................................ 165 Кумырадан шык,к,ан К,убыжьщ................................................. 166 Пул мен Кул..................................................................................173 Мэл1шкуйрьщ...............................................................................174 Н А З Ы М ...................................................................................... 175 УЯ................................................................................................... 193
Тем1ртагылымы......................................................................... 193 Кэде................................................................................................ 194 ТЭРТТАГАН.................................................................................. 197 ЦЫСЦА КДЙЫРЫМДАР................................................................203 ЦОСТАГАН........................................................................................ 218 «Ан-а-у жак,...»............................................................................ 226 Антитеза....................................................................................... 230 Хикаят............................................................................................233 Эйел заты ..................................................................................... 236 К,азак,тыц к,амы........................................................................... 242 Курак, керпе.................................................................................. 244 б п з а р б а .........................................................................................248 Без1н у ............................................................................................. 250 Култебе..........................................................................................252 Уйк,ы.............................................................................................. 265 Ескертпе....................................................................................... 272 Куыршак,....................................................................................... 283 Бата................................................................................................ 286 Пейш мен пигыл......................... ............................................... 287 Елбагар..........................................................................................287 Екеудщ c e з i.................................................................................. 289 К,азьщ............................................................................................. 292 Цайыршы...................................................................................... 303 Ерюнд1к.........................................................................................309 А м а н а т ........................................................................................... 315
ЕСТЕ КДЛГАН ECTÏ СЭЗ
OAZYNA тек qazaq$a Б!здщ миссия \"OAZYNA\" тек казацша ютап yHi 2017 жылы кэсшкер Алмаз Шэйкенн!ц бастамасымен цурылган. Буг!нде 6ipH em e жылдьщ тэж!рибем)зге суйене оты- рып, KÍTan нарыгындагы белгш! к,ызметтерд4ц барлыгымен дерл!к сэтп айна- лысып келем!з. Мацсат айцын. Э.Бекейханов сек!лд1 ^азак,к,а к,ызмет ету. Оныц болашагына мысцалдай болсын улес к,осу. Бул мацсатца жетк!зер жалгыз жол бар. Ол - бипмнщ цайнар K83Í саналатын к!тапты ескелен урпак,ца ез тш!нде, к,аза^ тиннде оцыту. Осы жолдьщ соцтыцпалы соцпагына тез1п, мацсатца же- тер болсац - ел болашагы мен дамуыныц H er¡3ri T ip e ri ^аза^ Tmi болатынына аньщ кез жетедь Heri3ri мацсатымызга орай, буг!нде KÍTan уй4н!ц цорында тек к,аза^ша 30 мыцнан астам KÍTan бар. Бул керсеткш кун санап e c in жатыр. Цорын 30 мыцнан асырып, 3 мыцга жуык, кепсалалы KÍTan турлерш жина^таган \"Oazyna\" ютап у т Алматы жэне Шымкент ^алаларында жумыс ¡CTeñAÍ. Б!зд)н, жуйе ютап яки езге ен!мдерд! (окуга к,атысты) сату, жетюзу амалдарын орындауда сапальщ касиеи мен курылымдык, механизм! тургысынан тутынушыларга ете TM¡MA¡. Tan осы ¡зд е тс арк,ылы ок,ырмандар мен тутынушылардын, сетм д! cepiKTeciHe айналып, сонымен ^атар, непзп максатымызга табандап жацындап келем}з. K,a3¡pri тацда KÍTan уй! аясында нацты жэне туракты жобалар жузеге асып жатыр. Олар: 1. К,азыналы к,онак, жобасы. Б1зд{ц оцырмандардыц ен, суйж'п жоба- сы. \"OAZYNA\" ужымы e3¡H ¡n к,огам алдындагы жауапкершм1Г1н ж ^! сез!нед1. Сондьщтан ютап насихатын кушейту мак,сатында дэстурл! турде эралуан форматтагы авторлармен, кргам ^айраткерлер{мен, ел агаларымен кездесу к еш терт уйымдастырады. Оз тутынушыларымыздыц енер мен мэдениетке, 63ÍH-63Í дамь[ту мен соцгы заманауи ¡Л1мдерге к,ь[зыгушылыгын арттыру арцылы оларды интелектуалды белсендш!кке ынталандырамыз. 2. Цазына party жобасы. Бул мэдени-танымдык, акция Алматы цаласында ж т eTK¡3MÍn турады. Алматы жастарыньщ басын ^осып, KÍTan оцуды сэнге айналдыруды насихаттайды. Цатысушыларымыз цогамдьщ орындарда, саябацтарда тек цаза^ша эн шыркап, к,азак, поэзиясыныц жырла- рын жатк,а ок,иды. 3. \"Ок,ы\" ок,ырмандар клубы. Бул оцырмандар клубы Алматы жэне Шымкент цаласында жумь!с жасайды. Эр турл! мамандьщта оцитын студент- тер, оцушылар, кызметте журген мамандар белгшенген ютапты о^ып, эр аптанын, сенб{с!нде талцыга салады, niKÍp алмасады. Kiian талдаумен гана
шектелмей, клуб цатысушылары цаладагы музейлерге, театрларга барады. 4. К,азынамен к,айырымдыльщ. Бул жоба тштен карапайым, егим!з учпн жасалады десек те болады. Эр казак шацырагында б!р к!тап серее! болуы ти!с. К,огамдык. орындарда ютап серелер{н кою, балалар уй!не ютап серелер4н ор- натып беру, оларды ютаппен толтыру сынды дуниелермен осы жоба аясында айналысамыз. Б{зд!ц кезцарас Кепбагытты атартушьшьщ-коммерциялыц жобалар арцылы К а з а х с т а н к!тап нарыгыныц ¡шк! айналымнан белек сырткы (экспорттьщ) нарьщта феноменд}к образын калыптастыру, сондай-ак отандык, к!тап сату мен та- рату саласында кешбасшылыкда умтылу. Бул максат эрб}р Оажупа-лык, цызметкерд1ц удайы дамуга талпынуына козгаушы эр{ жетекш! куш. Б[зд)н кундыльщтар Б!зд!ц ужым темендег{ принциптерд! басшыльщца ала отырып харекет етед!: - Кэсшкерлж рух; - Адалдык,; - Ашьщтык,; - Барльщ тацырыптык. ттмдиик; - Узд!кс{з дамудагы ¡зденк; - Тутынушылар разылыгы; ОКЫРМАН, С13 ЦАНДАЙ УЛЕС КОСА АЛАСЫЗ? Егер и з Алматы жэне Шымкент калаларында болсацыз \"ОаЕупата\" кел!ц!з. Штап сатып алмасаныз да, жанга жайлы атмосферада отырып ютап ок,ыцыз. '^аЕупа\" тек цазацша к{тап уй{н!ц элеуметт{к желшердег4 паракшаларына Т1ркел!щз. Бул ютап уй4ндег1 ец с у т к п ютабьщыз жайында п{юр жазып, ортацызбен белк!ц{з. С{зд1н, п!юр!щз манызды! Б!з уш!н тана емес, басца ок,ырмандар уш1н де. 9йткен1, С13жазган риясыз п!юр к!тапца цызыгушылыцтудырады. М!не, с!з осылай ютапсуйер оцырман катарыньщ кебею{не улкен улес косасыз. Сонымен б!рге, б!зд!ц «(S)qazyna_kz)) парацшамыз жайында ез паракшацызга пост жариялацыз. Тек казакша к!таптар сататын дукен барын барша казак бшс!н. Ц а з ы н а т а кел!п ютап оцысын! К,азакша ютаптьщ барлыты ОАИУМА-ДА! Толык к!тап коры www.qazyna.kz сайтында. Байланыс телефондарымыз К пж щ а тапсырыс беру: 8707 276 30 30 Ютап у й т е катысты сурактар мен усыныстар бойынша: 8700 332 21 03
\"OAZYNA\" тек к^аза^ша Kiran yiii элеуметтж желшерде OR кодтм сканерлеп OAZYNA кннаи толы^ кпнап %ор&шен жонысы^ыз. OR код;яы скянерлеп OAZY7VA к;тяп уй;'н;^ Jnsíagiram ;]яра^ы<асын кере ялясмз OR код/яь; сканерлеп жобя яе/норы , Алмоз П/зйкенн/^ нйра%и;ясь<ня ет;'^;з
